ЙЎҚОЛГАН ХЎРОЗ

Яхшилар бор экан дунёда (қўшиқдан).
Барчиной ёнғоқ, майиз,олтита патирни қоғозга ўраб, бир тугун қилди-да, тўр сеткага солди. Кийимларни эса ўғлининг баскетболга олиб юрадиган сумкасига жойлади.
Эрталаб Барчиной эри билан ғижжиллашиб қолган.
-Гаплашинг эди,одамлар олиб қолаябди-ку,албатта бизники кетиш керакми, молларни сотинг эди, - алам билан бақирди у, қўйнинг оғзидан чўп олмаган эрига.
-Гаплашдим, учта ўғилларинг бор экан, битта бўлганда бир иложини қилиш мумкин эди, деди. Унинг устига, Фахриддинингга ўхшаган баққуват,соғлам болага касал деб справка тўғрилаш қийин экан. Ҳеч бўлмаса унинг районнинг биринчи баскетболчиси бўлмаганда эди, ҳеч ким уни билмас эди. Ўшанда қолдиришнинг иложи бўлиши мумкин экан. Мен қолдира олмадим, қўлингдан келсa ўзинг олиб қол эди ,- ота ҳам бўш келмади бу сафар.
Барчинойнинг ҳамма боласи туғилганидан бўлиқ бўларди. Худо унга учта ўғил, учта қиз берди. Ўғилларини ҳақиқий Алпомишлар деса бўлади, жисмонан кучли, келишган болалар. Қизлари оппоқ-оппоқ дилбар қизлар. Кўрганнинг ҳаваси келади. Катта қизи Шаодатга мактабни битирмасдан совчилар кела бошлади. Кузда уни қишлоғидаги Назарбой аканинг ўғлига беришди.
Барчинойнинг кенжаси Хўрозвой тўртга кирган, у ҳаммасидан бошқача. Хўроз деган отни унга йиғиси қичқириққа ўхшагани учун қўйишди, аввал акалари Фахриддин, Салоҳиддинга ўхшатиб Аслиддин қўйишмоқчи бўлган. Кичкина бўлишига қарамай, Хўрозвой акаларининг гапларини ҳаммасидан ҳабардор бўлиб юради. Фахриддинни армияга кетишини ҳам Барчиной Хўроздан эшитган.
- Акам Афғонистонга урушга кетади, немисларни ўлдириб ташлайди, герой бўлади, кейин мен бораман. Мен командир бўламан, сиз командирларнинг ойиси бўласиз. - Хўроз ойисининг қучоғидан чиқиб, қоматини тик қилган ҳолда, ўнг қўлидаги тўрт бармоғини қулоғи билан қошининг орасига қўйиб, чест бераётган солдатлардек юриб кўрсатди.
Барчинойнинг ичига чироқ ёқса ёримайди. Урушга юбориш нималигини Барчиной жуда яхши билади. Онаси шўрлик учта бола билан эрини урушга кузатганда Барчиной бирга кирган экан. Онаси бутун умр кутиш билан ўлиб кетди. Барчиной эса, ота меҳри нималигини билмай ўсди. Хўроз ойисини хафа бўлиб ўтирганини кўриб, унинг бўйнидан қучиб, сочларини силаб, юзидан ўпиб қўйди.
Фахриддин ҳам урушга бораябди, уни ёш деб Барчиной уйлантиришни ҳали ўйламаган ҳам эди.” Фашистлар билан бўлган уришда афғонлар келиб ёрдам берганмиди, нимага унинг боласи етти ёт бегона юртга бориб уришиши керак экан?” - Ҳамма нарсадан ҳам шунисига у чидай олмас эди.
Фахриддинни Афғонистонга олиб кетишди.
Кунларнинг бирида ҳарбий коммиссариатдан уч киши келиб, Фахриддинни жангда ҳалок бўлганини, икки кундан кейин тобут олиб келинишини, дафн маросимига ҳарбийлар, раҳбар ходимлар, мактаб ёшлари қатнашишини айтиб таъзия билдириб кетишди. Бу хабарни эшитган Барчиной билан эри ўзини бутунлай йўқотиб қўйишди. Хайрият опаси, акаси, эрининг укалари бор экан, ҳовлини тайёрлаш, таъзияни ўтказишга улар бош-қош бўлиб туришди.
Тобутни айтганларидек икки кундан кейин кечга томон олиб келишди. Улар Фахриддинники деб иккита китобчадек нарса беришди. Биттасида унинг хужжатлари, расмлар, хатлар бор эди. Иккинчиси бир неча қават қоғозга ўралган бўлиб, скoч билан чиройлик қилиб ёпиштирилган эди. Фахриддин уни юрагимга яқин турсин деб кўкрагининг чап чўнтагида олиб юрар экан. Улар эхтиётлик билан очиб кўришса, Барчиной ёпган патирнинг бир тўғрами эди. Тобутни oлиб келган солдатлар иложи борича уни очмасликни тавсия қилишди. Очмаслик, мусулмончиликка тўғри келмаслигини, унинг устига болани кўрмай кўмиб юбориш умрбод армон бўлмасин деб, улар кечаси тобутни очишмоқчи бўлишди. Тобут билан аввора бўлиб юрган катталар Хўроз билан иши йўқ эди. Хўроз эса тобут атрофида "акам ўлдими, акам шуни ичидами," - деб гирди капалак бўлиб айланиб юрарди. Тобутни очишганда, у додлаб уйдан қочиб чиқди. Шундан кейин у тилдан қолди. Эртасига ҳовлини одам босиб кетганда ҳам, тобутни кўмишга олиб кетишаётганда ҳам Хўрознинг овози чиқмади.
Йиллар ўтиб Хўроз кўркам, хушрўй, бақувват йигит бўлди. Ёшлигида орзу қилган командирлиги бўлмади, у ҳаттоки мактабга бормади, ўқиш нималигини тушинмади ҳам. Ўша мудҳиш кундан кейин у бутунлай гапдан қолди. Докторларнинг, нервлари қаттиқ таъсирланган, кейинчалик тузалиб кетар, дегани ҳам ёлғон бўлди, табиблaр ҳам фойда бермади. Хўроз ақли заиф, гапирa олмaйдиган ногиронлар қаторидан жой олди. Барчиной ҳам тағдирига тан бериб, ярим юрак бўлди яшайверди. Худонинг олдида бандаси ожиз, албатта.
Улар қизларини чиқарди, Салоҳиддинини уйлантирди. Хўрозига эса, ёши уйланиш вақтидан анча ўтиб кетган бўлса ҳам, Барчиной бировнинг қизини сўраб бормади, ким ҳам қизини берар эди. Хўроз ўзини эплай олмаса, хотинни эплармиди.
Фахриддиндан кейин эри ҳам чўкиб қолди.” Болаларим орқамда қолсин эди.Болам ўлиб кетди,” - деб у айбдордай, ўзини ҳали кечира олмайди.
Хўроз акасидан ҳам баққувват, ақлий заифлик уни жисмоний томондан яна кучлироқ қилиб қўйган чамаси, дала ишларини бир ўзи эплаб ташлайди. Ишни унга кўрсатишса бас, чaрчаш нимa билмайди. Акаси Салоҳиддин районга қатнаб, алоқа бўлимида ишлайди, ҳовли ишларига унча қўшилавермайди.
Бир куни Барчиной қудасиникига тўйга бориб, эртасига уйга келганда, уйда Хўроз йўқ эди. Ҳеч қаерга бир ўзи боролмайдиган боланинг қаерга кетгани Барчинойни ташвишга солиб қўйди. Аввалига қариндошлардан кимдир уйига ёрдамга олиб кетгандир, деган ҳаёлга борди, аммо улар айтиб қўйган бўларди. Суриштирмаса Барчинойнинг юраги тинчимайди. Эрини, Салоҳиддинни қўшни қишлоқларга юбориб, ўзи опаси билан акасиникига караб йўл олди. Уларникида Хўроз йўқ эди. Эри ҳам, ўғли ҳам ҳеч қандай хабар олиб келишмади.
Кунлар ўтаверди, ҳеч қаерда Хўроз йўқ. Боладан, айниқса Хўроздай боладан тириклайин ажралиш Барчинойларга ҳамма нарсадан қийин эди. Ҳозир замон ёмон бўлиб кетган. Хўроз шўрликни биронта уйига яшириб, ишлатиш учун олиб ўтирган бўлса, у қочишни ҳам билмайди. Ҳеч ким унга овқат бермаса, сўраб емайди. У уйида бирон марта ўзи овқат сўрамаган, онаси ёки кеннойиси берган овқатни қолдирмай еб олар эди.
Хўрозни отаси ёки акаси чўмилтириб, гулдек қилиб қўйишарди, энди қай аҳволда юрганини Барчиной билмайди, қай аҳволда бўлса ҳам, соғ юрган бўлсин, деб уйларди. Ёмонларнинг қўлига тушиб қолса, улар уни гапиролмаслигини кўриб, устидан кулиб, уриб қийнаб қўйишади.
Қишлоғидан биттаси Хўрозга ўхшаган йигитни автобусга ўтираётганини қўрибди. Бу гапдан кейин уни бошқа колхоз, бошқа туманлардан қидиришди, Хўроз топилмади.
Туман ички ишлар бўлимидагилар ҳам, ҳарбий коммиссариатдагилар ҳам ҳеч нарса билишмас эди.
Хўроз ўзи уйга қайтиб келишни хам билмайди, унинг билгани -биров кўрсатган нарсани бажариш. Хўроз ойисини хафа бўлганини сезади шекилли, ёшлигидагидек сочларини силаб юзидан ўпиб қўярди, отинг нима десa хўроз бўлиб қичқиради, шу қоматига кўнгли жуда бўш, бировнинг уришганини дарров сезади, кўзидан ёши чиқиб, йиғлаб юборади, бошқа деярли ҳеч нарсани билмайди. Оёқлари лой бўлиб кетса, биров кўрсатиб, юр ювамиз демаса, ўзи шуни ҳам билмайди.
Барчинойларнинг оиласида икки ойдан бери тинчлик йўқ. Хўрозни қидирмаган жой қолмади. Фақат газеталарга эълон берилмади. Газета ҳам ҳозир фақат катта шаҳарларда ўқилса керак, уларнинг қишлоғида бирон киши обуна бўлмаган. Обуна бўлганлар бўлса ҳам, газетани олиб келувчи йўқ.
Барчиной қудаси билан Тошкентга келди. Улар бир Жўрабоев деган редакторга воқеани айтиб беришганда, у редактор текстини ҳам ўзи ёзиб, ундан бир тийин олмасдан, эълонни газетанинг навбатдаги сонига чиқаришини айтди.
Улар уйларига қайтиб келишди. Газета ўқйдиганлар бор экан. Тошқўрғон бозорининг олдидаги бекатда битта мактаб ўқитувчиси саҳарда Хўрозни топиб олибди. Тошкентдан хабар келгандан, Барчиной эри билан уни олиб келгани кетишди. Ўқитувчи Хўрозни ювинтириб, кийинтириб қўйган экан.
ОРЗИГУЛ
ORZIGUL
Posted by Orzigul at 1:57 PM
No comments:

Post a Comment

Newer Post Older Post Home
Subscribe to: Post Comments (Atom)