Талабалик-олтин даврим
Институтга келсам, деканатнинг эълонлар тахтасида, араб тилини ўрганмоқчи бўлганлар дарсдан кейин умумий тилшунослик кафедрасига учрашсин, деб ёзиб қўйилган экан. Мен ҳам бормоқчи бўлдим. Курсдошларим, Сурхондарёлик Малоҳат Қозиева (қўшиқчи Сайёра Қозиеванинг опаси), Тошкентлик Дилором Шерматоваларни ҳам мен билан бирга боришга ундадим. Улар ҳам рози бўлишди. Биз араб тили тўгарагига қатнай бошладик.
Дарсни Добродомов Игорь Георгиевич деган олим ўтаркан. Бу домла роса билимдон бўлиб, дарслари жуда қизиқ эди, лекин гапирганда дудуқланиб гапиради. Бу камчилиги кейинчалик билинмай ҳам кетди. Домла аввалига араб тили, ёзуви ҳақида суҳбат олиб борди. Кейин алифбони ўргатмоқчи бўлди, ҳарфларни ёзмоқчи бўлиб, у доска томон ўтди, менинг кўзим ногоҳон унинг оёғига тушди. Қарасам, бир пайпоғи чаппа кийилган. У доскага ёзиш билан аввора, мен қизларга бу янгиликни айтиш билан аввораман. Қиззиғи шундаки, бу воқеа Москвада, ҳозирги педагогика университетида бўлаётган эди. Бу ерда биронта домла ўзбeкча билмайди. Кўзимга домламиз қизариб кетгандек бўлди.
Шуни сезгандан кeйин менда жим ўтириш йўқ, ёшлик-да, яна бир нарса дейишим керак, "Қаранглар қизариб кетди,тушинди шекилли," - дейман яна овоз чиқариб.
Домла ҳеч нарса бўлмагандай дарсни давом эттираверди. Бир вақти "Ас-саллом" сўзини арабча ёзиб, бу сўз туркий тилларнинг ҳам кўпида борлигини, жумладан ўзбек тилида ҳам ишлатилишини айтганида, унинг ўзбек тилидан хабари борлигини тушиндим. Шундан кейин тўгаракка қатнамай қўйдим, уялдим.
Кейинги семестрда “Тилшуносликка кириш" фани ўта бошладик. Не кўз билан кўрайки, лекцияни араб тили тўгарагини олиб борган И. Г. Добродомов ўтаябди. Лeкцияда бирон марта бошимни кўтармай, кўринмаслик учун,ёзиш билан "банд" бўлдим. Kейинги дарсларда гавдалироқ талабаларнинг орқасига ўтириб олардим. Икки хафтадан кейин шу фандан амалий машғулотлар бошланди. Бу машғулотлар ўн - ўн икки талаба билан ўтилади.
Бизнинг гурухга лекторнинг ўзи, яъни Игорь Георгиевич дарс ўтар экан. Энди бутунлай нима қилишни билмай қолдим. Ўйламай сўйлаган, оғримай ўлади, деган гап рост. Дарсда дамим чиқмай ўтираман. Қўл кўтариб, мен айтайин, деган нарса йўқ. Домла ҳам мени жуда билмасвой деб ўйлаган бўлса керак. Охири бир куни,баҳоси йўқлардан сўрайман, деб журналга қараб, вазифани мендан сўради, яхшилаб жавоб бердим.
Кейинчалик, ҳеч ким жавоб беролмаган вақтлари, сен айтақол, деб мендан сўрайдиган бўлди. Секин - секин ўқишим ёқиб қолди шекилли, бирон мавзуни таҳлил қилсак, сен нима деб ўйлайсан, айтчи, деб, менинг фикримга алоҳида эьтибор берадиган бўлди. Бирон марта мендан хафа эканлигини сезмадим. Бор қасд имтиҳонда олинса керак, - имтиҳон яқинлашган сари ўйлайдиган бўлдим мен.
Лекин имтиҳондан беш олдим.
"Ўзбекчани билмас экан,-хулоса қилдим, - ўшанда қизармаган,менга шундай туюлган,"-тинчидим мен.
Институтни битираётган йилим И. Г. Добродомов кафедрасида аспирантурага жой бор эканлигини, агар илм билан шуғилланмоқчи бўлсам, қолишим мумкинлигини айтди. Мен қолмадим, уйга қайтиб келиб, Челакдаги 25-мактабда дарс бера бошладим. Турмушга чиққанимдан кейин, биз Жиззахга кўчиб келдик, педагогика институтида ишга кирдим. И.Г.Добродомов тавсия қилган қадимий луғатлар устида илмий ишлар олиб бориб юрдим.
Болаларим сал каттаргач, яна Москвага келдим. Бу гал аспирантурага, ўқиган институтимга эмас, Фанлар Академияси қошидаги илмий - текшириш инстути аспирантурасига кирдим. Ўзим ўқиган институтга ҳам бориб домлаларимдан йўл-йўриқ сўраб турар эдим, айниқса Игорь Георгиевичдан.
Аспирантуранинг охирги йили бўлимимизда ёзган диссертациям муҳокама қилинди. Ҳамма яхши деса ҳам, ҳали кўп иш қилишим керак экан. Айрим олимлар керагидан ҳам кўп ёзилган, диссертациянинг бир қисмини докторлик учун олиб қўйиш керак деса, бошқалари бу иш билан педагогика номзодига эмас, филология фанлари номзодига чиқиш керак деди. Бир олим учинчи қисмни ўзгартириш керак деса, бошқаси учинчи қисмга тегинмаслик керак, иккинчи қисмни ўзгартириб, қайта муҳокама қилинмай, икки ойдан кейин ҳимояга олиб чиқиш керак, деб тавсия берди. Тавсия берилганидан хурсанд бўлдим, лекин улар айтган ўзгартиришларни киритишга яна камида ярим йил кетади - бунисига хафа бўлдим.
Тезда яна Ленин номли кутубхона томон йўл олдим. Агар шу икки ой ичида ўзгартиришга улгурмасам, аспирантура вақти тугайди, ёқлаш икки-уч йилга чўзилиб кетади.
Диссертациямни қайтадан ўқиб чиқаман. Бирон жойини олиб ташлай десам, фикрим чала қолгандек, қўшай десам, ортиқчадек туюлди, чaрчаб кетиб, ўрнимдан турдимда, газета ва журналлар бўлими томон йўл олдим, бу доимий одатим бўлиб, янгиликлар ёки бирон баддиий асар ўқиб, дам олар эдим. Коридорда Игорь Георгиевични учратиб қолдим. У мендан нимага бунча қовоғимдан қор ёғилиб турганини сўради. Бор гапни айтиб бердим.
-Битта сўзни ҳам ўзгартирмай ҳимояга чиқавер, диссертациянг жуда яхши ёзилган. Минг кишида минг хил фикр бўлади.-деди.
Икки ойдан кейин, юз фойиз овоз билан диссертациямни аъло даражада ёқладим.
Москвадан кетишдан олдин яна ўқиган институтимга келдим. И. Г. Добродомов менга яқинда Тошкентга, илмий анжуманга бориб келганини айтиб, мана бу журналда анжуман программаси тўғрисида тўла ахборот берилган, деди. Журнални олдим, у ўзбек тилида чоп этилган эди.
-Игорь Георгиевич, мен сизни инглизча, арабча, французча, испанча, немисча, полякча ва бошқа тиллардa гапришингизни биламан, лекин ўзбекча ҳам тушинишингизни билмас эдим, - дедим ҳайрон бўлиб.
-Билардинг, бекорга араб тили тўгарагидан қочиб кетмагансан-ку? -деди у жилмайиб.
Тўгаракдан қочиб кетганим менинг эсимдан чиқиб кетган эди, дарров эсимга келди ва сизга ҳам бу воқеани айтиб беришни лозим топдим.
УМИДА ТУРСУНОВА
Педагогика Фанлари Номзоди
No comments:
Post a Comment