ИШТОНБОҒ
Мени таниганлар “кичкиналигингдан пишик ва ўткир қиз эдинг”, дейишади.”Пишиқ эдинг”, деганларига қўшилмайман.чунки пишиқ бўлмаганман. Мен, катталарнинг гапига қулоқ солувчи бўлиб, уларнинг айрим нохақликларини сезсам ҳам , ўзларига айтмаганман, деярли ҳеч қачон гап ҳам қайтармаганман. Доим ҳаммани ўзимдан юқори қўйганман, икки олмадан, масалан , албатта ёмонроғини олиб, яхшисини бошқага қолдирганман. Яхшисини олишни ўзимга эп кўрмаганман.
Ёшлигимдан менга топширилган ишни қийналиб бўлса ҳам яхшилаб бажарганман.Бошқалар кийим ёки идиш ювганда бир - икки ювиб, топ-тоза қилишса, менинг бир - икки ювганимга, бирон нарса тоза бўлмаган. Мен бундай ишларга кўпроқ вақт, кўпроқ куч кетказганман. Ҳозиргача вақтим, пулим, соғлигим кетса кетсин, обрўйим кетмасин қилиб ишлаб келаман.
Одамларнинг мен ҳақимдаги фикрини эса ўзгартира олмайман. Отам ҳам мендан доим мамнун бўлиб, шу қизимга бирон иш буюрсам кўнглимдагидан зиёд қилиб бажаради, аслида у ўғил бўлиб туғилиши керак эди, жуда пишиқ, дер эди.
Онам эса мени ҳеч урмаган, ҳатто уришманган.”Нимага опамни доим чириллатиб урардингиз, мени бирон марта урмасдингиз?”-деб сўрадим ҳаммамиз болали чақали бўлиб кетган вақтимиз уйда тўпланиб қолганимизда.”Сени уриб ҳеч барака топмас эдим.Жаҳл билан урмоқчи бўлганимда, қаршилик кўрсатмай, қимирламай ўтиришингдан ургим келмай, жаҳлим баттар чиқиб нима қилишни билмай қолар эдим. Опангга эса, қўл кўтаришим билан уйнинг у бурчагидан бу бурчагига додлаб қочарди. Унинг қаршилик қилиб йиғлаб бақирганини кўриб, жаҳлим анча босиларди, аслида уни ҳам урмаганман, худога шукур, ҳеч қайсинг “бежағим” эмасдиларинг, дейди, “тўполончи” эмасдиларинг демоқчи бўлиб онам.- Фақат опанг инжиқроқ бўлиб, бўшроқ эди Овқатини ҳам анча ёшгача йиғлаб ер эди. Сенга ўхшамасди. Эсимда бир куни кечқурун бир сигиримиз подадан қайтиб келмади Молларимиз унда жуда кўп эди, ҳаммасини жой - жойига боғлаб бўлиб, отанг билан уни излагани чиқдим.Сен ҳам эргашдинг Ўшанда бешга кирган эдинг.Ҳар қайсимиз ҳар томонга кетдик.Кўпам ўтмасдан, сен сигирни зирриллатиб ҳайдаб келаябсан,қўлингда эса узун илон билтанглаб турибди”.
- Ўзимнинг тайёғим синиб қолган, ердан бошқасини оламан деб илонни олганимни сезмаганман, писта ёки маккажухори пояси деб ўйлаганман шекилли, сигирнинг шатолоқ отиб чопишидан яна бошқа ёққа қочиб кетмасин деб тезлгимни ўзгартирмай қувиб уй томонга ҳайдаганман, -дейман онамнинг гапини давом эттириб
-Кейин нима бўлган? - қизиқиб сўрайди Саодат синглим.
-Илонлигини билиб қолгач, қўрқиб кетиб узоқроққа улоқтирганман.Илонлар ўша вақтлари жуда кўп бўлган эканда?- сўрайман онамдан.- Бир вақти уй ичимиз билан йўтал бўлиб қолганимизда бизни “кўктош” деган жойга олиб борганингизда илон кўплигидан оёғимни қаерга қўйишни билмай, сакраб- сакраб юрганман, -дедим.
- Бу воқеа баҳорда, мозор томонда бўлган, у томонларда одам зоти юрмасди. Ўша йили илон ҳам кўп бўлгандир. Фарҳод унда чақалоқ эди,- дейди онам.
-Демак мен тўрт ёшга тўлган бўлишиим керак.
-Сен ўзи ростдан пишиқ эдингда,ўша нарсалар ҳам эсингда бўлса, - дейди онам бошқаларнинг мен ҳақимдаги гапини такрорлаб.
…Уйимиз район марказида бўлиб, бу ерда асосан руслар, немислар яшар эди Ўзбек оилаларини бармоқ билан санаса бўларди. Шаҳарчамизни асли руслар қўрган бўлиб, “Мужик” деб аташган экан, кейинчалик “Наримановка” деб ўзгартирилган.Ўртоқларим ҳам руслар эди. Ҳар замонда қишлоқларга меҳмонликка борсак, уят бўлади деб, онам бизни ўзбекона кийинтириб қўйган, барибир у ердагилар бизга русларга қарагандек қарашган.
Бир куни онамнинг қишлоғи Пасковулга тўйга бордик.Отам қўшни ҳовлига, эркаклар ўтирган жойга кетди.Онам аёллар ўтирган уйга кирди Бизни болалар ўйнаётган хонага юборишди. Бу хона анча катта бўлиб, болалар билан тўла эди. Қизларнинг терлаб пишиб, сочларининг қўқиб кетганини кўриб, ўғил болаларга ўхшаб курашга тушишашаябди, деб ўйладим. Ўртада онамнинг Мурод тоғасининг набираси Очилой турарди.У бўлиқ ва баққуват қиз бўлиб, қизариб кетганидан юзи янада қорароқ кўринарди Билсак,у қизларнинг ғолиби экан, ҳеч ким уни ютолмабди.
Аввалига мен бу ўйиннинг нималигини тушинмадим.Улар ўйин “Шалвар ечар” эканлигини, ютиш учун рақибнинг шалварини ечиб олиб, тахмондаги кўрпалар устига улоқтириш кераклигини тушинтиришди “Шу ҳам ўйин бўлдими”,- бунча қишлоқликлар уятсиз бўларкан, ўйладим мен, орамизда биронта ўғил бола бўлмаса ҳам.
Фикримни бир жойга тўплашга улгурмасимдан Очилой мени ўртага тортиб, шалваримга ёпиша кетди.Мен ҳам бор кучимни тўплаб Очилойга ёпишдим. Ундайига тортсам ҳам, бундайина тортсам ҳам шалвар ўлгур ечилмайди.Кўп қизлар чийиллашиб Очилойни, бошқалар меҳмон деб, мени қўллашмоқда.Зўрға Очилойни ерга йиқитиб устига ўтириб олдим.Тиззаларим билан қўлларини босиб кўйлагини кўтариб шалварини суғириб олмоқчи бўлдим. Қўлларим резинкага эмас, маҳкам эшилган арқон башара ипга илинди. Қизлар бу иштонбоғ, боғлаб ташланган, уни ечоллмайсан деб бақиришаябди. Иштобоғ дегани нималигини тушинмай, ипни узмоқчи бўлиб, уни икки тарафга торта бошладим. Қўлларим қирқилиб кетай деди.Очилой ҳам оғриққа чидай олмай бaқира бошлади.Таслим бўлиш ўрнига “ечолмадинг, энди қоч” деб йиғлашга тушди.
Ҳеч нарсани ютқазиш учун ўйнамаганман, бу сафар ҳам ютуқсиз туришни ҳаёлимга ҳам келтирмасдан, унинг уcтига ётиб олиб тишим билан эшилган арқончани бирма - бир уза бошладим. Ҳолдан тойганимиздан мен ҳам, Очилой ҳам қимрлай олмаймиз, лекин тишим билан ип узишни давом эттиравердим.
Ниҳоят ипни узиб бўлиб Очилойнинг шалварини қизларнинг олдига отдим.
Очилой ўрнидан турдида, шалварини қўлига олиб, йиғлаганича хотинлар ўтирган хонага қараб жўнади.Тўрдаги бувиси Ойсара момога “Анорангиз иштонбоғимни узиб ташлади”, деб шикоят қилган.”Бекордан бекорга нега узар экан”, деган саволига “Шалвар ечар” ўйнаганини, иштонбоғи кўр тугун қилиб боғлангани учун ҳаммани ютганини, мен келгач, менга ютқазганини айтган.
”Гўлгина болам, келиб келиб пишиқ - ўрис билан беллашасан-ми, сен-ку –сен, керак бўлса, Аноранг, ойингнинг иштонини ҳам ечиб, қўлига беради. Майли энди нима бўлса бўлди, хафа бўлма”,- деб иштонбоғини тўғрилаб берган. Кейин эса,”Бор, бошқалар билан ўйна, уларни ютасан,”- деб набирасини тинчитган.
Иштонбоғ воқеаси сабаб бўлдими ёки аввал эътибор бермаганманми, ҳар қалай онамнинг қишлоғидаги кеннойиларим (улар қайнсингилларнинг отини айтишмайди) мени “Пишиқ қиз” деб чақиришарди . Ҳозир ҳам бу сўзни менга таалуқли эмаслигини тушинтира олмаганимдек, ўша вақтлари ҳам ҳеч нарса қилолмаганман.
